[a2] Hükümet gelirler dairesi muhasebecisi. Engels'in alay etmek için kullandığı gösterişli bir mevki adı. –18.
[a3] 1847 baskısında ve 1885 Almanca baskıda, bir hata sonucu, Hodgskin'in adı Hopkins olarak, ve W. Thompson'un kitabının yayın tarihi de 1824 yerine 1827 olarak çıkmıştı. Bu ise Avusturyalı iktisatçı Anton Merger'e Marx'ı yanlış aktarma yapmakla suçlama bahanesi kazandırmıştı (bkz: A. Merger, Das Recht auf den vollen Arbeitsertag in geschichtlicher Darstellung, Stuttgart 1886, s. 50). - 24.
[a4] Felsefenin Sefaleti, M. Proudhon'un "Sefaletin Felsefesı”ne Yanıt, marksizmin en önemli ürünlerinden biri, Kari Marx'ın bir küçük-burjuva ideologu olan P. J. Proudhon'a karşı yönelttiği başlıca yapıtıdır. İşçiler arasında bilimsel sosyalizmin yayılmasını ciddi bir biçimde engelleyen Proudhon'un düşüncelerini eleştirme niyeti Marx'ta, Proudhon'un Systeme des contradictions économiaues ou philosophie de la misère'ini okuduktan az sonra, Aralık 1846'da belirginleşti. Bu eleştiri, aynı zamanda, proleter devrimci hareketin birtakım teori ve taktik sorunlarına da bilimsel materyalist açıdan ışık tutmuştur. Rus edebiyatçısı P. V. Annenkov'a yazdığı 28 Aralık 1874 tarihli mektubunda Marx, daha sonra Proudhon'a karşı yazdığı kitabına temel yaptığı birtakım köklü düşüncelere yer vermektedir. Engels'in Marx'a yazmış olduğu 15 Ocak 1847 tarihli mektuptan da anlaşıldığı gibi, Marx, 1847 Ocağında, Proudhon'a karşı hazırladığı yanıt üzerinde çalışmaya başlamıştı bile. Nisan başında ise, yapıt esas olarak tamamlanmış ve baskıya verilmişti. 15 Haziranda Marx, bu yapıtına kısa bir önsöz yazdı.
Kitap, 1847 Haziran başlarında Brüksel ve Paris'te çıktı. Marx'ın yandaşları, bu kitabı, o sıralar biçimlenmekte olan proleter partinin platformunun teorik temeli olarak gördüler. 1847'de kendi partisi adına La Réforme gazetesi etrafında gruplaşmış olan Fransız sosyalistleri ve demokratlarıyla bağlantı kurarken, Engels, bu gazetenin yöneticilerinden Louis Blanc ile konuşurken, Marx'ın Proudhon'a karşı yazmış olduğu bu kitaptan "programımız" olarak sözetmiştir (bkz: Engels'in Marx'a yazdığı 25-26 Ekim 1847 tarihli mektubu). Komünist Birlik üyelerinden Ferdinand Wolff, Ocak-Şubat 1848 tarihli Das Westphatische Dampfboot'ta Felsefenin Sefaleti'nin ayrıntılı bir eleştirisini yayınladı.
Kitabın Marx'ın yaşamı boyunca eksiksiz bir yeni baskısı yapılmadı. İkinci Bölümün beşinci kesiminden ("Grevler ve İşçi Dayanışmaları") alıntılar, değişik yıllarda, çoğunlukla 1872 ile 1875 yılları arasında, La Emancipacion, Der Volkstaat, Social-Demokrat (New York) gibi işçi ve sosyalist yayınlarda çıktı. 1880'de Marx, Felsefenin Sefaleti'ni Fransız İşçi Partisinin organı L'Egalite'de yayınlama girişiminde bulundu, ama ancak önsöz ve birinci bölümün birinci kesimi ("Kullanım-Değeri ile Değişim-Değerinin Karşıtlığı") yayınlanabildi.
Kitabın ilk Almanca baskısı 1885 yılında yapıldı. Engels, bir önsöz ve birkaç not ekleyerek çeviriyi baskıya hazırladı. Yazdığı önsözde, çeviriyi baskıya hazırlarken, 1847 Fransızca baskı üzerinde Marx'ın kendi elyazısıyla yaptığı düzeltmeleri gözönüne aldığını belirtiyor. (Sayfa kenarlarına konmuş dikey çizgiler halindeki bir çok işareti ve altları çizilmiş satırları da içeren bu nüsha, Japonya'nın Sendai kentindeki Kuzey-Doğu Üniversitesi kütüphanesindedir; bu nüshanın bir fotokopisi, Moskova'daki Marksizm-Leninizm Enstitüsünde de bulunmaktadır.) Marx'ın bu düzeltmeleri ne zaman yaptığı hâlâ bilinmemektedir. Ama bunların 1876'dan önce yapıldıkları kesindir. Çünkü bu düzeltmelerin hemen tamamı, Marx'ın 1 Ocak 1876'da Birinci Enternasyonalin Rus kesimi üyesi N. I. Utin'in eşi Natalya Utina'ya armağan ettiği nüshada da yeralmaktadır.
1886'da, Rus Marksist Emeğin Kurtuluşu Grubu, Felsefenin Sefaleti'nin Vera Zasuliç'in 1885 Almanca baskıyı esas olarak yaptığı Rusça çevirisini yayınladı. Yapıtın ikinci Almanca baskısı 1892'de çıktı. Bu baskının önsözünü de, burada bazı metin yanlışlıklarını düzelten Engels yazdı. 1880'lerin ortalarında Engels yapıtın ikinci Fransızca baskısını yapmayı planlıyordu. Bu amaçla, Marx'ın kendi elyazısıyla yaptığı düzeltmeleri içeren nüshadan yararlanarak, yapılması gereken zorunlu düzeltmelerin bir listesini hazırladı ("Notes et Changements"). Ama Engels'in bu planı, onun ölümünden sonra Marx'ın kızı Laura Lafargue tarafından 1896'da gerçekleştirildi. Metindeki düzeltmeler Engels tarafından hazırlanmış bu listeye göre yapıldı.
Marx'ın 1847 baskısı üzerinde yaptığı ve Natalya Utina'ya armağan ettiği nüshada yeralan ve 1885 ve 1892 Almanca ve 1896 Fransızca baskılarda bulunan düzeltmelerin hepsi, elimizdeki baskıda da gözönüne alınmıştır. Bu nüshalarda ve baskılarda anlamı ve üslubu etkileyici nitelikte yapılmış bulunan değişiklikler metnin içine konulmuş özgün biçimleri ise dipnot olarak verilmiştir. Yazarın düzeltmelerinin ve notlarının, marksist iktisat teorisindeki gelişmelere dayanarak özgün formülasyonları ve terminolojiyi değiştirme ya da bunlara daha bir kesinlik kazandırma amacı taşıdığı yerlerde, bunlar dipnot olarak gösterilmiş, özgün metin olduğu gibi bırakılmıştır. Bu, okura marksist iktisat teorisinin 1847'de ulaşmış olduğu düzeyi görme olanağını verecekti. - 25.
[a5] İngiliz yazarlarının yapıtlarına yapılan atıflar, Marx'ın bizzat kullandığı baskılardır. - 36.
[a6] Sözkonusu dönem, Napoléon savaşlarının son bulmasından ve 1815'te, Fransa'da Bourbon hanedanının yerini yeniden almasından sonra başlar. - 45.
[a7] Orijinal metinde bu ad yanlışlıkla Hopkins olarak yeralmıştır. Marx tarafından verilen bu referans konusunda haksız varsayımlarda bulunmak amacıyla Avusturyalı burjuva hukukçusu Menger tarafından istismar edilen bu yanlışlığı, Engels, 1892'de Felsefenin Sefaleti'nin ikinci Alman baskısında (bu kitabın 22. sayfasına bakınız) düzeltmiştir. - 67.
[a8] Yalnızca kadınlar ve çocuklar için geçerli olan On Saat yasası, İngiltere parlamentosunca 8 Haziran 1847 tarihinde çıkartılmıştır. Ancak birçok imalatçı gerçekte yasayı görmezlikten geldiler. -75.
[a9] Adam Smith'in An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations adlı yapıtındaki şu bölüme atıf yapılmaktadır: "Avcı ya da çoban bir kabilede, belli bir kimse, örneğin ok ve yayı ötekilerden daha çabuk ve ustaca yapmaktadır. Bunları o sık sık kendi arkadaşları ile davarla ya da geyik etiyle değişmektedir; ve sonunda o bu yolla, kendisinin bizzat arazide yakalayacağından daha çabuk davar ve geyik eti elde ettiğini görür. Dolayısıyla, kendi çıkarına göreceği için ok ve yay yapımı, giderek esas işi halini alır ve bir tür silahçı oluverir." (Vol. I, Book I, Chapter II.) - 80.
[a10] Marx, Cooper'ın kitabının ilk baskısına atıfta bulunuyor. Temmuz-Ağustos 1845 tarihini taşıyan elyazması defterinde ise bu pasaj 1831'de Londra'da basılmış olan genişletilmiş ikinci baskıdan aktarılmıştır. - 89.
[a11] Marx Quesnay'nin iki temel iktisadi yapıtına atıfta bulunuyor: Tableau économigue (1758) ve Analyse du tableau economigue (1766). - 104.
[a12] Marx, Quesnay'nin çağdaşı N. Baudeau'nun 1770'te yayınlanan Explication du tableau économigue adlı yapıtına atıfta bulunuyor. - 104.
[a13] A. de Villeneuve-Bargemont, Histoire de l 'économie politigue, ilk baskı: Brussels, 1839. - 119.
[a14] Sözlük anlamı: kafirlerin ülkesinde. Burada ise, gerçek-ötesi anlamına geliyor. Putperest ülkelerde yalnızca ismen varolan görevlere atandıklarında katolik piskoposların sıfatlarına bir de in partibus infıdelium eklenirdi. - 146.
[a15] Sözlük anlamı: makineden tanrı. Yunan ve Roma tiyatrosunda tanrıları temsil eden oyuncular insanüstü bir güçlüğü yenmek üzere sahneye bir sahne makinesiyle çıkarlardı. Mecazi anlamı: bir durumu kurtarmak üzere beklenmedik bir anda ortaya çıkan kimse. - 155.
[a16] Propriete [mülkiyet], proprietaire [mülk sahibinin] işe karışmasıyla, rente [rant] ise rentier [rant alıcısının] işe karışmasıyla açıklanıyor. Yani, M. Proudhon, rente ile rentier'yi yanyana koyuyor. - 155.
[a17] O sıra Fransa'da yürürlükte bulunan yasalar –1791'de burjuva devrimi sırasında Kurucu meclis tarafından kabul edilmiş bulunan Le Chapelier yasası ile Napoleon İmparatorluğu devrinde hazırlanmış bulunan ceza yasası– işçilerin sendika kurmalarım ya da greve gitmelerini ağır cezalarla yasaklıyordu. Fransa'da sendika yasağı ancak 1884'te kaldırıldı. - 169.
[a18] Ulusal Birleşmiş Sendikalar Derneği: 1845'te İngiltere'de kurulmuş bir sendika örgütü. Eylemleri, emek-gücünün daha iyi koşullarda satılması ve daha iyi iş yasaları için yapılan ekonomik savaşımın ötesine geçmiyordu. Dernek, varlığını, altmışların başlarına kadar sürdürmüş olmakla birlikte, 1851'den sonra sendika hareketi içinde önemli bir yer tutmamıştır. - 171.
[a19] Marx, burada, yazmayı tasarladığı Politikanın ve İktisadın Eleştirisi adlı yapıta değiniyor. - 190.
[a20] "Proudhon Üzerine" adlı makale, Proudhon'un ölümüne ilişkin olarak Social-Demokrat gazetesi editörü Schweitzer'in isteği üzerine Marx tarafından yazılmıştır. Felsefenin Sefaletinde ortaya koyduğu Proudhon'un felsefi, ekonomik ve siyasal görüşlerinin eleştirisini özetleyerek, Marx, proudhonculuğun temelsizliğini sergilemektedir. - 191.
[a21] Social-Demokrat. – Lasalcı Alman İşçileri Genel Derneğinin 15 Aralık 1864'ten 1871'e kadar Berlin'de yayınlanan organı; 1864-67 tarihlerinde Schweitzer tarafından yönetilmiştir. - 191n.
[a22] Burada Proudhon'un Bergier, Les elements primitifs des langues, Besançon 1837'de yayınlanan Essai de grammaire generale adlı yapıtına değiniliyor. - 191.
[a23] Jean-Pierre Brissot de Warville, Recherches philosophiques -Sur le droit de propriete et sur le vol, consideres dans la nature et dans la societe. - 193.
[a24] Ch. Dunoyer, De la liberte du travail, ou simple expose des conditions dans lesquelles les forces humaines s'exercents avec le plus de puissance, t. I-III, Paris 1845. - 197.
[a25] Fransa'daki Şubat 1848 devrimi kastediliyor. - 197.
[a26] Burada Proudhon'un Fransız Ulusal Meclisinin 31 Temmuz 1848'deki oturumunda yaptığı konuşmaya değiniliyor. Bu konuşmasında Proudhon küçük-burjuva ütopyacı öğretiler doğrultusunda bazı öneriler getirmiş (faizin kaldırılması, vb.) ve 23-26 Haziran 1848'de Paris proleter ayaklanmasına katılanlara karşı alınan sert önlemleri vahşet ve zorbalık belirtileri olarak nitelemiştir. - 197.
[a27] Haziran ayaklanması. – Parisli işçilerin 23-26 Haziran 1848'de giriştikleri ve Fransız burjuvazisi tarafından acımasızca bastırılan yiğit ayaklanması. Bu, proletarya ile burjuvazi arasındaki tarihteki ilk büyük iç savaştı. - 197.
[a28] Thiers'nin Proudhon'un Fransız Ulusal Meclisi mali komisyonuna sunduğu önerilere karşı yaptığı 26 Temmuz 1848 tarihli konuşması. - 198.
[a29] Gratuite du credit. Discussion entre M. Fr. Bastiat et M. Proudhon, Paris 1850. - 198.
[a30] P. J. Proudhon, Si les traites de 1815 ont cesse d'exister? Actes fütur congres, Paris 1863. Bu yapıtında yazar Viyana kongresinin (1815) Polonya konusundaki kararlarının değiştirilmesine ve Avrupa demokrasisinin Polonya ulusal kurtuluş hareketine destek olmasına karşı çıkmış ve böylelikle Rus çarlığının baskı politikasını onaylamıştır. - 199.
[a31] Fransızca olarak Brüksel'de Şubat 1848 başlarında çıkmış olan Marx'ın Serbest Ticaret Sorunu Üzerine adlı konuşması, Marx ve Engels'in dostu ve öğrencisi Joseph Weydemeyer tarafından Almancaya çevrilip aynı yıl Almanya'da yayınlanmıştır. Engels'in arzusu uyarınca bu yapıt 1885'te Felsefenin Sefaleti'nin ilk Almanca baskısına ek olarak basılmış ve o zamandan bu yana bu kitabın bir parçası olarak basılagelmiştir. - 205.
[a32] Marx, 16-18 Eylül 1848'de Brüksel'de toplanan İktisatçılar kongresinden sözediyor. İngiltere'den gelenler arasında şunlar da bulunuyorlardı: milletvekili Dr. Bowring, Alb. Thompson, bay Brown, ve Ekonomist'in editörü James Wilson. - 212.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.